بخشی از متن پاورپوینت قواعد الاحکام (کتاب) :
پاورپوینت قواعد الاحکام (کتاب)
قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام مؤلف ابو منصور حسن بن یوسف بن علی بن مطهر اسدی, معروف به علام حلی (م 726 ق).
فهرست مندرجات
1 - معرفی کتاب2 - اعتبار کتاب
3 - تالیف و انتشار
4 - تقسیم بندی مطالب
5 - نسخه‌های مهم
6 - گفتار بزرگان
6.1 - محمد باقر موسوی خوانساری
6.2 - اقا بزرگ طهرانی
6.3 - محقق کرکی
7 - حواشی و شروح
8 - منابع و مآخذ
9 - وضعیت نشر
10 - پانویس
11 - منبع
معرفی کتاب
این کتاب از کتب مشهور و معروف فقهی نزد امامیه است که شروح و حواشی زیادی بر آن نوشته شده و حاوی 660 مسئله فقهی می باشد. این اثر با بحث طهارت شروع شده و در بحث دیات پایان یافته است و در آخر نیز وصیت علامه به فرزندش آمده که بسیار مهم, جالب و خواندنی است. علامه این کتاب را به درخواست و اصرار فرزندش نوشته و در آن فتاوا ی خودش را به طور خلاصه و روشن بیان کرده است. وی در اول کتاب چنین می فرماید: (فهذا کتاب قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام. لخصّت فیه لب الفتاوی خاصه و بیّنت فیه قواعد الاحکام خاصه؛ اجابه لالتماس احب الناس الی و اعزّهم علی و هو الولد العزیز محمد).
[1] قواعد الاحکام ج1, ص173-174.
اعتبار کتاب
کتاب قواعد الاحکام از بهترین و دقیق‌ترین متون فقهی است که پس از کتاب شرایع الاسلام محقق حلی (م 726 ق) در فقه مذهب شیعه تالیف شده است.
این کتاب در برگیرند جمیع ابواب فقه از کتاب طهارت تا کتاب دیات می‌باشد و به دلیل همین جامعیت و اعتبار علمی, مشایخ و بزرگان از فقها از زمان نگارش آن, شرح‌ها و تعلیقه‌های متعددی بر آن زده‌اند بطوری که آقا بزرگ تهرانی در الذریعه حدود سی شرح و حاشیه را ذکر نموده است.
این کتاب به تقاضای شیخ محمد بن یوسف حلی, فرزند علام حلی معروف به فخر المحققین (م 771 ق) نگاشته شده است و در پایان کتاب نیز وصیت کامل و مهمی از مؤلف برای فرزندش فخر المحققین وجود دارد. این کتاب در زمان حکومت صفویه قانون ادار کشور بر اساس احکام اسلامی بوده است.
تالیف و انتشار
با توجه به وصیت مؤلف در آخر کتاب, سال تالیف کتاب حدود 51 سالگی وی می‌باشد و با توجه به این که سال تولد او 648 ق بوده است, سال به پایان رسیدن کتاب 699 ق می‌باشد. بنابراین آنچه در اعیان الشیعه به نقل از ریاض العلما نقل شده است که یکی از شاگردان علام مجلسی سال تالیف کتاب را اواخر عمر مؤلف و حدود سال 720 ذکر نموده است صحیح نمی‌باشد.
[2] اعیان الشیعه, سید محسن امین, ج5, ص404 به نقل از ریاض العلما .
همین طور در ایضاح الفوائد این گونه آمده است: قد فرغ منه فی 693 او 692 ق کما ذکره فی کشف اللثام.
[3] الذریعه, اقا بزرگ طهرانی, ج17, ص176 به نقل از ایضاح الفوائد.
جلد اول کتاب موجود, توسط مؤسس نشر اسلامی جامع مدرسین در قم و در سال 1413 ق چاپ شده است. جلد دوم و سوم به ترتیب در جمادی الاولی سال 1418 ق و شوال 1419 ق انتشار یافته است.
تقسیم بندی مطالب
کتاب در سه مجلد چاپ شده است که جلد اول آن شامل کتاب‌های طهارت, صلاه, زکات, صوم و جهاد می‌باشد. جلد دوم شامل کتاب‌های تجارت, دین و توابع آن, امانات و توابع آن, غصب و توابع آن, اجاره و توابع آن, وقوف و عطایا و وصایا می‌باشد. جلد سوم شامل کتاب‌های نکاح , فراق ( طلاق, خلع, ظهار, ایلا , لعان), عتق و توابع آن, ایمان و توابع آن, صید و ذبائح, فرائض, قضا, حدود, جنایات ( قصاص, و دیات) می‌باشد.
کتاب طهارت شامل مباحث آب‌ها (مطلق و مضاف), نجاسات, ظروف, وضو , انواع غسل‌ها ( جنابت, حیض, استحاضه, نفاس) و تیمم می‌باشد.
کتاب نماز شامل مباحث افعال نماز, آنچه در نماز ترک می‌شود, قبله, لباس نمازگزار, مکان نمازگزار, نماز جمعه, نماز مسافر, نماز عید فطر, عید قربان, احکام خلل در نماز می‌باشد.
مباحث تابع کتاب دین در جلد دوم عبارتند از: کتاب‌های رهن, حجر, ضمان و صلح.
مباحث تابع کتاب امانات عبارتند از: لقطه و جعاله.
مباحث تابع کتاب غصب عبارتند از: شفعه و احیا موات.
مباحث تابع کتاب اجاره عبارتند از: مزارعه, مساقات, شرکت, قراض, وکالت, سبق و رمایه.
کتاب وقوف و عطایا شامل مباحث وقف, (سکنی و صدقه و هبه), اقرار و وصایا می‌باشد.
مباحث تابع کتاب عتق در جلد سوم عبارتند از: تدبیر, کتابه, استیلاد.
مباحث تابع کتاب ایمان در جلد سوم عبارتند از: نذر و کفارات .
قابل ذکر است که بحث اطعمه و اشربه در ضمن کتاب صید و ذبائح آورده شده است.
نسخه‌های مهم
آن چنانکه در الذریعه و شروح قواعد علامه آمده است نسخه‌های مورد اعتماد حدود 8 نسخه است که به بعضی از آنها اشاره می‌شود.
[4] الذریعه, اقا بزرگ طهرانی, ج17, ص176 و 177.
نسخ کتابخان سید حسن صدر در کاظمیه, که محمد بن اسماعیل هرقلی در سال 706 ق نوشته و علام حلی (قده) به خط خود آن را تایید نموده است.
[5] طبقات اعیان الشیعه, ج3 قسمت دوم, ص179.
نسخ دیگر را محمد نیلی در سال 709 ق نوشته که در کتابخان دانشگاه تهران می‌باشد.
نسخ دیگر در کتابخان مدینه العلم در کاظمیه موجود است که محمد بن حسن ساروقی در سال 713 ق آن را نوشته است.
نسخ چهارم, نسخ کتابخان فیضیه است که جلد اول آن را محمد بن ابی نصر در محرم سال 717 ق نگاشته و جلد دوم را نیز محمد بن محمد در ربیع الثانی سال 717 نوشته است.
نسخ دیگری نیز در کتابخان مسجد گوهرشاد وجود دارد که علامه خود آن را مقابله کرده است و حواشی فخر المحققین و شهید اول بر آن وجود دارد.
نسخه‌های مورد اعتماد
مهم‌ترین نسخه‌ای که در نوشتن کتاب موجود بر آن اعتماد شده است نسخه‌ای است که متعلق به کتابخان فیضیه می‌باشد که در سال 717 نوشته شده و برای تصحیح و مقابله از این نسخه استفاده شده است.
نسخ دیگر, نسخه‌ای است که در کتابخان آیه الله مرعشی نجفی که با عدد 1310 مشخص ش