بخشی از متن پاورپوینت قصيده برأه :
قصیده برده
بُرده, قصیده (یا بُرأه), قصیده‌ای مشهور در ستایش رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم, از ابوعبدالله شرف‌الدین محمد بن سعید دلاصی صنهاجی معروف به بوصیری
[1] محمد بن سعید بوصیری, دیوان البوصیری, ج1, ص608ـ ح695, چاپ محمد سید کیلانی, مصر 1374ـ 1955.
شاعر نامور مصری می‌باشد.
فهرست مندرجات
1 - وجه تسمیه قصیده برده2 - نام دیگر قصیده برده
3 - قصیده‌هایی از بوصیری شاعر قصیده برده
4 - تعداد ابیات قصیده برده
5 - مضمون قصیده برده
6 - الگوی بوصیری در سرودن قصیده برده
7 - استقبال از قصیده برده
8 - تأثیر پذیری شاعران از قصیده برده
9 - ترجمه‌ها وشرح‌های قصیده برده
10 - فهرست منابع
11 - پانویس
12 - منبع
وجه تسمیه قصیده برده
بوصیری نخست, سروده خود را (الکواکب الدُّریه فی مدح خیرالبریّه) نامید, ولی چون قصیده‌اش در مدح پیامبر بود و به قولی در عالم رویا بُرده ( عبای ) شریف ایشان را صله گرفته بود و نیز از باب شباهت شعرش با قصیده (بانت سعاد), نخستین قصیده مشهور به بُرده سروده کَعْب بن زُهَیْر در حضور پیامبر, قصیده‌اش به بُرده شهرت یافت.
نام دیگر قصیده برده
و به قولی, به سبب بهبود یافتن شاعر از فلج اندام به (بُرأه) (بهبود) نیز معروف شد.
[2] محمد بن سعید بوصیری, دیوان البوصیری, ج1, ص190, چاپ محمد سید کیلانی, مصر 1374ـ 1955.
[3] ابن شاکر کتبی, فوات الوفیات, ج3, ص362, چاپ احسان عباس, بیروت 1973ـ1974.
[4] ابن شاکر کتبی, فوات الوفیات, ج3, ص368ـ369, چاپ احسان عباس, بیروت 1973ـ1974.
[5] کارل بروکلمان, تاریخ الادب العربی, ج5, ص81, ج 5, نقله الی العربیه رمضان عبدالتواب, قاهره 1975.
[6] عمر فروخ, ج3, ص677, پانویس 4, تاریخ الادب العربی, ج 3, بیروت 1989.
[7] بطرس بستانی, کتاب دائره المعارف, ذیل (برده), بیروت (بی تا).
قصیده‌هایی از بوصیری شاعر قصیده برده
بوصیری قصاید مهم دیگری نیز در مدح پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم سروده است, اما هیچ کدام شهرت و اهمیت بُرده را ندارند؛ از جمله :الهُمْزیّهُ فی المدائح النبویّه (معروف به اُم القُری ")؛ القصیده المُضَرِیّه فی الصَلاه علی خیرالبریّه؛ و ذُخْرُالمعاد.
[8] اسماعیل بغدادی, هدیه العارفین, ج 2, ستون 138, در حاجی خلیفه, کشف الظنون, ج 6, بیروت 1410/1990.
[9] کارل بروکلمان, تاریخ الادب العربی, ج5, ص98, ج 5, نقله الی العربیه رمضان عبدالتواب, قاهره 1975.
[10] عمر فروخ, تاریخ الادب العربی, ج3, ص679ـ680, ج 3, بیروت 1989.
تعداد ابیات قصیده برده
قصیده بُرده در دیوان بوصیری و بیش‌تر نسخه‌های خطی و چاپی 160 بیت است, اما در برخی از نسخه‌ها به 182 بیت هم می‌رسد.
[11] محمد بن سعید بوصیری, دیوان البوصیری, ج1, ص190ـ201, چاپ محمد سید کیلانی, مصر 1374ـ 1955.
[12] بطرس بستانی, کتاب دائره المعارف, ذیل (برده), بیروت (بی تا).
[13] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص201, قاهره 1391/1971.
مضمون قصیده برده
این قصیده با مطلع : اَمِن تذکُّر جیرانٍ بِذَی سَلَمٍ/ مَزَجْتَ دَمْعاً جَری مِنْ مُقْلَهٍ بِدَمٍ, ده فصل دارد و مانند تمام قصاید, با تغزّل و نسیب شروع می‌شود؛ در ادامه, شاعر پس از تحذیر از هوای نفس , به ستایش رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم, ولادت , معجزات , معراج , و جنگ‌های آن حضرت می‌پردازد, و قصیده را با توسل به رسول اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم و مناجات با خدا به پایان می‌برد.
[14] محمد بن سعید بوصیری, دیوان البوصیری, ج1, ص190ـ201, چاپ محمد سید کیلانی, مصر 1374ـ 1955.
[15] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص201, قاهره 1391/1971.
[16] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص203, قاهره 1391/1971.
[17] بطرس بستانی, کتاب دائره المعارف, ذیل (برده), بیروت (بی تا).
الگوی بوصیری در سرودن قصیده برده
بوصیری در سرودن برده از قصاید میمیّه شاعران پیش از خود, بویژه میمیّه ابن فارض (متوفی 632), تأثیر گرفته است, و در وزن و قافیه , مطلع, و مضمونهای تغزلی با آن مشترک است.
[18] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص201ـ 202, قاهره 1391/1971.
استقبال از قصیده برده
قصیده برده از ابتدا توجه مسلمانان را برانگیخت و گروه‌های مذهبی هر یک به گونه‌ای از آن استفاده می‌کردند؛ صوفیان (بویژه در مصر ) و اهل سنّت و شیعیان بدان اهمیت بسیاری می‌دادند, به طوری که امروزه اهل سنّت آن را در کنار اوراد , دعاها و استغاثه‌ها قرار می‌دهند و در مجموعه‌های دعایی خود چاپ می‌کنند و دُروزیان , آن را برای تبرّک و آمرزش مردگان در تشییع جنازه‌ها می‌خوانند.
[19] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص215ـ216, قاهره 1391/1971.
[20] بطرس بستانی, کتاب دائره المعارف, ذیل (برده), بیروت (بی تا).
تأثیر پذیری شاعران از قصیده برده
بسیاری از شاعران از این قصیده, استقبال, و در وزن و قافیه از آن پیروی کرده‌اند, از جمله احمد شوقی , با قصیده (نهج‌البرده) (سروده در1327 ق).
با این همه, قصیده برده بوصیری در میان مدایح نبویه برتری خود را حفظ کرده است.
[21] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص219, قاهره 1391/1971.
[22] محمد زکی مبارک, المدائح النبویه فی الادب العربی, ج1, ص222ـ223, قاهره 1391/1971.
[23]