بخشی از متن پروژه آشنایی با مرمت بناهای تاریخی- سی و سه پل اصفهان :
پل
در تعریف قدیمی چنین می‌گفتند که پل طاقی است بر روی رودخانه, دره, یا هر نوع گذرگاه که رفت‌وآمد را ممکن می‌سازد. اما امروزه در مبحث مدیریت شهری, پل را سازه‌ای برای عبور از موانع فیزیکی قلمداد می‌کنند تا ضمن استفاده از فضا (نه صرفا سطح زمین) بتواند عبورومرور و دسترسی به اماکن را تسهیل کند.
تاریخچه
این پل که در نوع خود شاهکاری بینظیر از آثار دوره سلطنت شاه عباس اول است, به هزینه و نظارت سردار معروف او الله وردیخان بنا شده. این پل در حدود 300 متر طول و 14 متر عرض دارد و طویل ترین پل زاینده رود است که در سال 1005 هجری ساخته شده است. در دوره صفویه,مراسم جشن آبریزان یا آبپاشان ارامنه در کنار این پل صورت می‌گرفت. ارامنه جلفا, مراسم (خاج شویان) را نیزدر محدوده همین پل برگزار می‌کرده‌اند. پل مزبور یکی از شاهکارهای معماری و پل سازی ایران و جهان محسوب می‌شود.
این پل در سال (1011 ه.ق) باهتمام الله وردیخان سپهسالار شاه عباس و بنا به فرموده شاه مزبور شروع به ساختمان گردید و به طوری که در عالم آرای عباسی نوشته شده دارای چهل چشمه (دهانه) بوده که از هر چشمه آب خارج میگردیده, پلی بسیار عریض و طویل و مرتفع, شالوده آن با سنگ و آهک ریخته شده و با آجر و گچ بالا رفته و دو طرف پل غرفات و غلام گردشهای بلند فوقانی ساخته و چشمه های زیرینش زیاد با عرض و مرتفع و طول آن 350 قدم و عرضش بیست قدم و شش معبر باین شرح داشته است:
1- راه وسط که مخصوص عبور سواره و گردونهها بوده است. 2 و 3 دو طرف پل که از میان گالالریها ی زیبا میگذشت و به پیادهرو تخصیص داشت. 4 و 5 پشت بامهای گالاری از دو طر ف که دور آن نرده داشته و موقع طغیان رود تفرجگاه باشکوهی بوده است, سرانجام گالاریهای پل به وسیله پلههای ظریف بزیر پل متصل میشد و از زیر پل هم موقع کم آبی عبور میکردند. 6 از زیر پل بود.
مساحت این پل را سیاحان انگلیسی چهارصد و نود یارد تعیین کردهاند. هفت دهانه این پل گرفته شده و اکنون 33 دهانه دارد و از این رو به پل 33 چشمه شهرت دارد.
این پل را بنامهای: پل شاه عباسی – پل اللهوردیخان – پل جلفا – پل چهل چشمه – پل سی و سه چشمه خواندهاند و وجه تسمیه هر یک چنین است: 1- پل شاه عباسی از آن جهت گویند که شاه عباس اول دستور بنای آن را داده است و چون بمباشرت و اهتمام اللهوردیخان ساخته شده به پل اللهوردیخان معروف گردیده و از لحاظ اینکه معبر مردم به جلفا بوده آن را پل جلف هم گفتهاند و چون در ابتدا چهل چشمه داشته پل چهل چشمه و اینک سی و سه چشمه دارد به پل سی و سه چشمه اشتهار دارد.
این پل برای اتصال خیابان چهار باغ کهنه عباسی به خیابان چهارباغ بالا و باغ هزار جریب و عباس آباد ساخته شده است. این پل در جشن آبریزگان و آب پاشان محل اجتماع شاه و بزرگان و شعرا و رجال و سایر مردم بوده است.
شرحی را که سرپرسی سایکس انگلیسی راجع به این پل نوشته از نظر اینکه بسیار دقیق و وضع پل را در آخر قرن سیزدهم و اوائل قرن چهاردهم هجری مجسم مینماید عیناً در اینجا نقل میگردد:
خیابان با شکوه چهارباغ از یک طرف به پل اللهوردیخان کشیده می‌شود, که با این که حالیه روی بویرانی نهاده معذا از پل های درجه اول عالم به شمار میآید, اینجا از یک شاهراه سنگ فرش شده وارد مدخل عمومی پل میشوند شکل فوق العاده و شگفت آور این پل که 388 یارد طول آنست مقابل یک جاده سنگ فرش شدهای به عرض 30 پا بدین قرار ایت که در آن سه معبر در سه سطح مختلف تعبیه شده که یکی از آنها راه معمولی روی پل است که در دو طرف آن طاق نماهای سرپوشیده ساختهاند. طاقنماها از طرفی برودخانه و از طرفی به همین جاده مشرف میباشند, در بالا و پائین این طاقنماها که با تابلوی نقاشی شده تزیین یافته بود هر کدام یک پیاده روهائی است که با پله کانها باین راه اصلی وصل می‌شود و در کنار سطح رودخانه معبر دیگری است که به طول رودخانه امتداد مییابد. تنها انتقاد مخالفی که برای ساختمان این پل می‌شود کرد و آن از تصویر هم نمایان است آنکه, پل مزبور در مقابل جریان ضعیف و باریک زنده رود در بیشتر فصول سال بیش از, انداغزه جنبه ظرافت دارد.