بخشی از متن پاورپوینت کنيزان پيامبر :
غلامان و پاورپوینت کنيزان پيامبر
خدمتکاران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دو دسته‌اند: 1: خادمانی که از افراد آزادی هستند که به خدمتکاری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پرداختند. مانند: انس بن مالک و غیره 2: کنیزانی مانند سلمی و خضره و رضوی و میمونه, ام ایمن و غیره بودند. سیره پیامبر مبتنی بر احکام اسلامی و از بین بردن برده‌داری و به رسمیت شناختن آزادی انسان‌ها در برابر سایر اشخاص می‌باشد.
فهرست مندرجات
1 - توصیف اجمالی از غلامان پیامبر2 - جایگاه خادمان
3 - رابطه متقابل پیامبر و خادمان
4 - پانویس
5 - منبع
توصیف اجمالی از غلامان پیامبر
در منابع از خدمتکاران پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با سه عنوان خدم, امه (کنیز), مولی پس از فتوحات اصطلاح موالی (جمع مولی) بیشتر به کسانی گفته می‌شد که با اسلام‌آوردن از بندگی رهایی یافته اما تحت عنوان مولی تحت حمایت صاحبان خود باقی می‌ماندند و یا مردم سرزمین‌های مفتوحه با عقد موالات و هم‌پیمانی با فاتحین یا یکی از قبایل عرب خود را تحت حمایت قرار می‌دادند. (با معانی متضاد صاحب و برده, آزادکننده, هم پیمان, پناهنده و غیره.)
[1] ابن منظور, جمال‌الدین, لسان العرب, بیروت, دار صادر, 1968م, ج12, ص166.
[2] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص385.
و یا عبید[3] صالحی شامی, محمد بن یوسف, سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد, تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض, بیروت, دار الکتب العلمیه, 1414/1993, ط الاولی, ج11, ص405.
و مولاه[4] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص477.
یاد شده است. در اصطلاح غلام و کنیز به کسی گفته می‌شود که (طی اسارت به بندگی در آمده باشد.) اما خدم عام‌تر از این دو کلمه بوده و گاه افراد آزاد با انگیزه‌های مختلف به صورت داوطلبانه به خدمت شخص خاصی در می‌آمدند.[5] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص405.
جایگاه خادمان
با توجه به این تعریف, چند دسته از افراد را می‌توان در جایگاه خادمان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) مورد بررسی قرار داد.
1) خادمان آزاد, غلامان و موالی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
هند و اسما دو پسر حارثه اسلمی و انس بن مالک از افراد آزادی هستند که به خدمتکاری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) پرداختند.
[6] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص385.
زید بن حارثه پس از هبه او از طرف خدیجه, آزادشده و به عنوان فرزندخوانده پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) انتخاب شد.[7] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص386.
ابوکبشه (سلیم), انسه (ابا مسروح)[8] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص478.
شقران[9] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص386.
سفینه (مفلح),[10] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص480.
ثوبان, یسار, ابورافع (اسلم) فضاله, ابومویهبه, رافعگ, مدعم, کرکره, رباح,[11] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص386-387.
انجشه (ابا ماریه), ابو لبابه, (زید بن المنذر), ابوضمره (ابوضمیره), هشام,[12] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص485- 482.
سلمان فارسی در برخی منابع تحت عنوان موالی پیامبر ذکر شده است. در اصل طی سفر به اسارت گرفته شد و به بردگی یکی از یهودیان مدینه درآمد و با همیاری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آزاد و از سوی ایشان به افتخار سلمان منا اهل البیت نائل گردید,[13] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص59.
[14] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص62.
وغیره. از جمله غلامانی و موالی هستند که برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ذکر شده‌اند.2) کنیزان و مولاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
سلمی و خضره و رضوی و میمونه, ام ایمن (برکه)
[15] ابن سعد, محمد بن سعد, الطبقات الکبری, تحقیق محمد بن صامل السلمی, الطائف, مکتبه الصدیق, 1414/1993, طالاولی, ج1, ص385-386.
روضه, ربیحه,[16] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص485.
ماریه قبطیه, ریحانه[17] طبری, محمد بن جریر, تاریخ الامم و الملوک, تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم, بیروت, دار التراث, 1387/1967, ط الثانیه, ج3, ص169.
و صفیه[18] واعظ خرگوشی, ابو سعید, شرف النبی, تحقیق محمد روشن, تهران, بابک, 1361ش, ص210.
نیز از جمله کنیزان به شمار می‌روند. (جهت اطلاع بیشتر راجع به اسامی خدمتکاران, غلامان و کنیزان به سبل الهدی و الرشاد مراجعه شود.)رابطه متقابل پیامبر و خادمان
1) خدمت این افراد در نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در یک زمان واحد نبوده, بلکه در مقاطع مختلف زمانی بوده است.
[19] صالحی شامی, محمد بن یوسف, سبل الهدی و الرشاد فی سیره خیر العباد, تحقیق عادل احمد عبد الموجود و علی محمد معوض, بیروت, دار الکتب العلمیه, 1414/1993, ط الاولی, ج11, ص405.
2) این اشخاص به چند صورت در اختیار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قرار می‌گرفتند, پس از اسارت در جنگ‌ها که با نبرد (همانند یسار و غیره.)
[20] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص479.
و یا صلح (صفیه و غیره[21] واعظ خرگوشی, ابو سعید, شرف النبی, تحقیق محمد روشن, تهران, بابک, 1361ش, ص210.
صورت می‌گرفت. مورد دیگر کسانی بودند که از سوی سایر اشخاص به ایشان بخشیده می‌شدند (ماریه قبطیه)[22] طبری, محمد بن جریر, تاریخ الامم و الملوک, تحقیق محمد ابو الفضل ابراهیم, بیروت, دار التراث, 1387/1967, ط الثانیه, ج3, ص169.
و مدعم.[23] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص484.
و یا از سوی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) خریداری می‌گردیدند (ثوبان و غیره.)[24] بلاذری, احمد بن یحیی, انساب الاشراف, تحقیق محمد حمید الله, مصر, دار المعارف, 1959م, ج1, ص480.
در مواردی نیز این افراد به صورت خدمتکار خانوادگی به شمار می‌رفتند (ام ایمن که کنیز آمنه مادر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود و آزاد شد.)[25] واعظ خرگوشی, ابو سعید, شرف النبی, تحقیق محمد روشن, تهران, بابک, 1361ش, ص210.
3) سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) که در واقع بیانگر موضع اسلام نیز می‌باشد مبتنی بر از بین بردن برده‌داری و به رسمیت شناختن آزادی انسان‌ها در برابر سایر اشخاص می‌باشد. سیره رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) این بود که ایشان به مناسبت‌های مختلف و یا بلافاصله غلامان و کنیزانی که در اختیار ایشان قرار می‌گرفت را آزاد می‌نمودند.
4) در گزارش‌های تاریخی تنها چند مورد ذکر شده است که در خدمت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) باقی ماندند. از میان کنیزان به جز افرادی چند هم چون ماریه قبطیه (مادر ابراهیم) و صفیه (دختر بزرگ یهودیان خیبر, که مهریه وی, سند آزادی او بود.) به همسری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) درآمدند.
[26] واعظ خرگوشی, ابو سعید, شرف النبی, تحقیق محمد روشن, تهران, بابک, 1